De keuze voor een voegproduct wordt door mensen met een civieltechnische en/of wegenbouwkundige achtergrond ervaren als een lastig aspect. Door het specialistische karakter van voegovergangen is het niet eenvoudig om te beoordelen welk product geschikt is voor een specifiek object, en wat kritische aspecten zijn bij elk voegconcept.
Objectspecifiek beoordelen
Voor het kiezen van de meest optimale voegovergang in een objectspecifieke situatie dient een keuzeproces doorlopen te worden te worden. Het woord objectspecifiek is erg belangrijk. Het wil zeggen dat elk kunstwerk met zijn eigen vorm, afmetingen, bodemgesteldheid, aansluitende wegverharding, enzovoort, een aparte beoordeling noodzakelijk maakt voor wat betreft het type voegovergang dat kan of mag worden toegepast. Immers: hoezeer twee kunstwerken ook op elkaar lijken, ze zijn nooit identiek. Ga daarom steeds uit van een unieke situatie voor elk kunstwerk en voor elke bepaling van het juiste type voegovergang voor dat kunstwerk.
Bij nieuwe kunstwerken is het van belang dat afwegingen m.b.t. voegovergangen reeds vroeg in het ontwerpproces van het kunstwerk gemaakt worden zodat een optimale afweging mogelijk is en de raakvlakken beheerst worden zodat de optimale oplossing maakbaar is.
Bij nieuwbouw zijn er in hoofdlijnen de volgende mogelijkheden:
- Het ontwerpen van een integraalkunstwerk zonder dilataties: een bewuste keuze voor voegovergangfamilie 6.
- Het spreiden van de voegbewegingen over meerdere kleine dilataties (korte overspanningen in het brugdek), waarmee de mogelijkheid voor toepassing naadloze stille voegovergangen (familie 4 of familie 5) behouden blijft.
- Het beperken van het aantal voegovergangen: kiezen voor geconcentreerde (grotere) voegbewegingen.
Bij bestaande kunstwerken liggen deze voorwaarden reeds vast. Het aantal mogelijke oplossing wordt dan mogelijk beperkt door randvoorwaarden die ontstaan door de raakvlakken met de bestaande omgeving.
Input uit verschillende disciplines
De keuze en het ontwerp van een voegovergang wordt mede bepaald door de raakvlakken met hoofddraagconstructie, landhoofden/fundaties, oplegsystemen, verhardingsontwerp en het alignement van de weg. Daarbuiten zijn er keuzemogelijkheden om de productkeuze en bijbehorende onderhoud af te stemmen op de groot-onderhoudsintervallen van de weg. Ook de samenkomst van uitvoeringstoleranties in alle aanpalende onderdelen speelt een belangrijke rol waardoor de ervaring van uitvoeringsdeskundigen gewenst is. Hierdoor wordt het ontwerp van de voegovergangen doorgaans ervaren als een complexe opgave. De stakeholders op een rij:
| Rol in het project | Toelichting bij de rol | Goed om te weten |
| Integraal ontwerpleider / hoofdconstructeur | Doorgaans verantwoordelijk voor een integraal ontwerp van het kunstwerk. Deze rol is veelal bij nieuwbouw aan de orde. Op basis van de gemaakte ontwerpkeuzes voor kunstwerk in de DO-fase ligt de belangrijkste aandacht in de UO-fase bij de analyse van de optredende vervormingen en het afstemmen van de raakvlakken tussen de diverse ontwerpdisciplines, met inachtneming van de uitvoeringsaspecten, waaronder toleranties. | Tip: ook bij renovatieprojecten is het raadzaam dat iemand het totale ontwerp integraal overziet. Aanpassingen aan deklagen en voegovergangen kunnen ook bij renovatie tot verrassende detailleringen leiden. Een goede afstemming is ook hier nodig. |
| Wegontwerper | Levert de weg-as over het kunstwerk als input voor het ontwerp van het kunstwerk, en resulteert onder meer in de hoogtepositie bovenkant verharding voor het voegontwerp. Deze rol is veelal bij nieuwbouw aan de orde. | Tip: Niet alleen de theoretische asfaltdikte is van belang voor een stabiel alignement. Grote afwijkingen op het alignement na inmetingen van de ruwbouw kunnen voorkomen worden door rekening te houden met uitvoeringstoleranties en onzekerheden t.a.v. vervormingen in de bouwfase. |
| Werkvoorbereider / projectcoördinator | Centraal coördinator tussen ontwerp en uitvoering. Bepaalt mede het integrale uitvoeringsproces van de afbouw van het kunstwerk. Stemt onder andere de werkzaamheden van asfalteur en voegspecialisten af. Levert op basis van praktijkervaring realistische waarden voor uitvoeringstoleranties die maatgevend (kunnen) zijn in het voegontwerp. | Tip: realiseer een gedetailleerde tekening van de voegovergangen met alle objectspecifieke informatie uit het wegontwerp, verhardingsontwerp en kunstwerk. Door uitvoeringstoleranties en raakvlakken inzichtelijk te maken, verloopt de aanleg van voegovergangen soepeler. |
| Verhardingsontwerper | De verharding voor het kunstwerk wordt doorgaans ontworpen door verhardingsdeskundigen. Het verhardingsontwerp is bepalend voor de raakvlakken met de voegovergang zoals dikte, toleranties, watervoerende goten, waterdichtheidseisen en meer. | Tip: Niet alleen de asfaltdikte is van belang voor een integraal ontwerp van een kunstwerk. De waterdichtheid en alle detailleringen die hierin een rol spelen, dienen goed beoordeeld te worden. Een goede afstemming van detailleringen met de verhardingsontwerper is daarom benodigd. |
| Maatvoerder | De maatvoerder op het werk beoordeelt de toleranties in het betonwerk na het plaatsen van liggers of het storten van het rijdek, maar levert ook de metingen voor de vaststelling van het definitieve alignement. Deze rol is veelal bij nieuwbouw aan de orde. | Tip: De metingen en de gevolgen voor het wegalignement zijn soms bepalend voor de wapening in de constructie. Wanneer een wijziging wordt doorgevoerd in het alignement, moeten de consequenties op de constructieve verankering van de voegovergangen beschouwd worden. |
| Instandhoudings-deskundige (maintenance engineer) | Voor een goede afweging levert de instandhoudingsdeskundige van de assetmanager input voor de (RAMS) eisen die vanuit de instandhouding-strategie voortkomen. Naast de eisen die reeds door de Opdrachtgever zijn meegenomen in het contract zal bij DB(F)M-contracten daarnaast ook de Opdrachtnemer een instandhoudingsdeskundige inschakelen. | Tip: Met name voor toekomstige groot onderhoud worden werkzaamheden aan de verharding en voegovergangen zoveel als mogelijk gecombineerd. Weeg eventuele instandhoudingseisen vroeg in het ontwerp van het kunstwerk af. |
| Site-Engineer | Verzamelt en beoordeelt waarnemingen metingen van de bouwlocatie, beoordeelt afwijkingen en correctieve maatregelen en verzorgt de distributie van informatie richting belanghebbenden in het project. Deze rol is alleen bij nieuwbouw aan de orde. | Tip: De toleranties in het betonwerk vragen om een duidelijke afstemming van informatie richting de wegontwerper, werkvoorbereiders, voegspecialist, etc. Een duidelijke werk-/procesafspraak met belanghebbenden is daarom gewenst. |
De stappen
Voor de technische beoordeling beschrijft het handboek de hiernavolgende volgende stappen:
- Stap 1: verzamelen ontwerpgegevens (bestaand) object
- Stap 2: vaststellen objectspecifieke functie-eisen
- Stap 3: vaststellen RAMS-eisen
- Stap 4: vaststellen raakvlakeisen
- Stap 5: vaststellen projectrandvoorwaarden
- Stap 6: opstellen trade-off analyse en keuze oplossing